Son günlerde çıkan haberlere göre Akdeniz ve Karadeniz’de denizanası sayısında ciddi bir artış oldu. Özellikle zehirli türlerinin de Akdeniz’de görülmeye başlanması ile yaralanmalar da meydana gelmeye başladı. Öncelikle yazının sonuna kadar devam etmeyecek sabırsız okuyucu için hemen bir uyarı, denizanasının sokması durumunda soğuk tatlı su uygulamayın sirke ya da amonyaklı su ile zarar görmüş bölgeyi temizleyin. Tatlı su ile kesinlikle temizlemeyin. Eğer tahriş olan bölgede ipçikler varsa hijyenik bir cımbızla alın, el değdirmeyin, sonra yine sirke ve amonyaklı su ile temizleyin.
Dünyanın en zararlı canlılarından biri olan öldürücü kutu denizanası (box jellyfish) saldırısına uğrayan biri, ölümden kurtulmasını daha denizdeyken denizanasının ısırdığı yerlerdeki iplikleri temizleyip sonradan karaya gidip sirke ya da amonyaklı su aramaya borçlu olduğunu açıklamıştı. Artık bu açıklama ne kadar doğru kimse bilemez çünkü Kutu denizanası çok hızlı bir şekilde zehirleyip ölüme neden olan bir tür. Bizim denizlerde yok, daha ziyade okyanuslarda var ama yine de bilmekte fayda var.
Bu sağlık uyarısını yaptıktan sonra daha tatlı bilgiler verelim. Hani bilmeseniz asla ölmeyeceğiniz ama bilmeniz de sizi hakikaten iyi hissettirecek bilgiler.
Portekiz savaş adamı
Portugues man o’war (Portekiz savaş adamı) adlı bu denizanası Atlantik okyanusunda yaşıyor. Oldukça tehlikeli bir denizanası türü. Yüzen terör olarak adlandırılıyor. Koloniler halinde hareket ediyorlar ve ismini 18. yyıldaki Portekiz savaş gemilerinden alıyor. Bu gemilere benzetildiği için bu isim verilmiş. Benziyorlar mı siz karar verin…
Biz denizin anası diyoruz, ingilizler jellyfish, yani jöle balık, fransızlar medusa, saçları yılan şeklinde olan antik yunan mitolojisindeki medusa… İngilizlerin seçtiği kelime çok gerçekçi sonuçta jölemsi bir canlı, Fransızların hayal güçleri zengin, biz ise yine çekirdek aile üzerinden terimler üretiyoruz; denizanası, iskelebabası 🙂
Denizanası kaç yıldır dünyada yaşıyor?
Denizanaları beyni olmayan bir canlı türü, sadece hisleri var. Işığı ve kokuyu hissediyor. Beyinsiz olmasına rağmen 650 milyon yıldır varlığını sürdürüyor, dinazorlardan da daha eski zamanlardan beri dünyada. Uzun bir zamandır küresel ısınmadan ciddi anlamda etkileniyorlar. Bizim sahillerimizde bu kadar fazla görülmelerinin de en büyük nedeni bu.
Denizanası yenir mi? Japonlar zehirli kısımlarını temizleyip, kesip pişirip yiyorlar. Vietnam’da da denizanalarının zehirsiz bir türü pişiriliyor. Bazı futuristler nüfus bu hızla artmaya devam ederse sağlık ve doyuruculuk açısından denizanası cipslerinin patates cipsi gibi üretileceğini söylüyor. Yani denizanasının çilesi küresel ısınmanın ardından cips olarak devam edecek görünüyor.
Son olarak Patriot adlı bir diziden etkileyici bir denizanası metaforu. Dizide baş karakter öyle bir durumla karşılaşır ki bunu “denizanası vaziyeti” olarak adlandırır. Der ki, bu vaziyeti çözmek imkansızdır. İnsan bir problemi çözmeyi çalışırken problemi ikiye katlanır. Hani yüzerken, bir denizanasını itersiniz sonra ardından diğerleri çıkar ya onun gibi…
Yelkenle ilgilenenlerin iyi bildiği yelkenci Atilla Gökova 10 dakikalık bir su altı belgeseli yaptı. Belgeselin müziği, metin ona ait. Seslendiren ve belgeselde yer alan da kendisi. Sayfaya gitmek için tıklayın